(Người Chăn Nuôi) - Trong chăn nuôi, hầu hết các bệnh về thiếu dinh dưỡng thường có dấu hiệu lâm sàng không rõ rệt. Bởi sự thiếu hụt một số chất dinh dưỡng có thể chỉ là nhẹ hoặc chưa đủ để xuất hiện các triệu chứng lâm sàng dẫn đến việc chẩn đoán khó khăn.

Thiếu protein
Sự thiếu hụt protein có thể là kết quả của lượng thức ăn ăn vào dưới mức tối ưu, hoặc do thiếu một hay nhiều amino acid thiết yếu. Từ đó dẫn đến:

- Làm giảm mức tăng trưởng, tỷ lệ chuyển đổi thức ăn cao và lượng mỡ trong thân thịt ở heo đang phát triển và heo vỗ béo nhiều hơn.

- Ở heo nái đang cho con bú, sản xuất sữa bị giảm, khối lượng cơ thể giảm quá mức và heo nái có thể không động dục được lại sau cai sữa.

Vì vậy, để sử dụng acid amin tối ưu, tất cả các amino acid thiết yếu phải được giải phóng trong quá trình tiêu hóa với tỷ lệ tương ứng với mức nhu cầu. Do đó, các chất bổ sung protein không nên cho ăn trực tiếp mà nên được trộn với các loại nguyên liệu có sẵn.

Thiếu chất béo
Khẩu phần ăn của heo thông thường chứa đầy đủ chất béo từ các thành phần tự nhiên cung cấp lượng lớn acid béo thiết yếu. Một số acid béo mạch dài không bão hòa là cần thiết cho heo nái. Linoleic acid rất cần thiết trong khẩu phần ăn và được sử dụng cùng acid béo mạch dài và khi thiếu Linoleic acid sẽ gây nên: Rụng lông, bong da, viêm da, hoại tử da cổ và vai; Sự tăng trưởng kém ở heo đang phát triển.

Thiếu khoáng chất
Thiếu hụt canxi và phốt pho: Sẽ dẫn tới bệnh còi xương ở heo đang phát triển và mềm xương (nhuyễn xương) ở heo trưởng thành. Các triệu chứng bao gồm sự biến dạng và cong phần xương dài, heo con đi khập khiễng, gãy xương và liệt hai chân sau (là kết quả của việc gãy xương vùng hông) ở heo nái già. Do heo nái sản xuất lượng sữa ở mức cao và cho con bú nên sẽ dễ bị liệt sau khi heo cai sữa nếu thiếu canxi hoặc phốt pho trong cơ thể. Những triệu chứng này cũng có thể là do thiếu Vitamin D, nhưng thiếu phốt pho là phổ biến nhất.

Heo được ăn khẩu phần ăn ít muối (NaCl): Sẽ làm giảm tăng trưởng và sức khỏe, phần lớn là do giảm lượng thức ăn ăn vào. Mặc dù không đặc hiệu cho tình trạng thiếu muối, nhưng lông và da cũng có thể kém phát triển. Biểu hiện của sự thiếu muối của heo thường dẫn đến hiện tượng heo uống nước tiểu của các con heo khác để bổ sung.

Heo nái được cho ăn khẩu phần ăn thiếu iốt: Khi đó sẽ sinh ra heo con không có lông, sức khỏe yếu hoặc chết non. Với sự thiếu hụt ít, heo sinh ra chỉ yếu khi sinh, nhưng tuyến giáp của chúng to ra và có sự bất thường về mô học (sự tăng sinh ở tuyến giáp). Một số nguyên liệu thức ăn (bao gồm đậu nành và bột đậu nành) có thể chứa thành phần gây bướu cổ và có thể gây bướu cổ nếu không có iốt trong khẩu phần thức ăn. Sử dụng muối iốt ở mức độ khuyến cáo sẽ ngăn ngừa được sự thiếu hụt này.

Sự thiếu hụt sắt và đồng: Là nguyên nhân làm giảm tốc độ hình thành hemoglobin và hồng cầu thấp, niêm mạc nhợt nhạt, tim phù, phần da ở cổ và vai bị phù, mệt mỏi và thở gấp. Thiếu sắt phổ biến hơn thiếu đồng và thường gặp nhất ở heo con không được tiêm sắt và uống sắt sớm.

Thiếu vitamin
Thiếu Vitamin A: Dẫn tới tình trạng rối loạn thị giác và các biểu mô của hệ hô hấp; Khả năng sinh sản, hệ thần kinh, hệ tiết niệu và tiêu hóa cũng bị ảnh hưởng. Sự ảnh hưởng ở khả năng sinh sản là sự giảm sức khỏe ở heo nái, chúng có thể đẻ những con heo con bị mù, không mắt, yếu hoặc dị tật; Hay sự thoát vị cột sống ở bào thai cũng được báo cáo là một dấu hiệu do thiếu Vitamin A ở heo nái.

Thiếu Vitamin D: Sẽ dẫn đến hiện tượng còi xương, cứng khớp, xương yếu và cong, có thể liệt chân sau. Những dấu hiệu này rất khó để phân biệt với bệnh thiếu canxi hoặc phốt pho.

Thiếu Viatmin E: Có thể dẫn đến khả năng sinh sản kém và hệ thống miễn dịch bị suy giảm.Thiếu Vitamin K: Nguy cơ khiến thời gian đông máu kéo dài dẫn tới heo có thể chết vì xuất huyết.

Thiếu riboflavin: Khả năng sinh sản bị suy giảm, heo hậu bị động dục không theo chu kỳ, ngoài ra không có triệu chứng nào khác. Heo nái bị thiếu chất có thể chết khi đẻ sớm, 4 - 16 con. Heo chết thường rất ít lông, cơ thể bị biến dạng một phần và có thể hai chân trước mở rộng. Heo choai đang cho ăn khẩu phần ăn ít riboflavin sẽ tăng trọng chậm, giảm khả năng ngon miệng, lông xù xì, viêm da tiết dịch và có thể bị đục thủy tinh thể.

Thiếu niacin: Có thể gây viêm đường tiêu hóa và biểu hiện tiêu chảy, sụt cân, da sần sùi và bong da, viêm da tai. Tình trạng viêm đường ruột có thể là do thiếu niacine hoặc nhiễm vi khuẩn. Heo bị thiếu dễ dàng đáp ứng với phương pháp niacine mặc dù không phải là thuốc chữa bệnh viêm ruột truyền nhiễm, khẩu phần ăn đầy đủ niacine cho phép heo duy trì khả năng chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn. Heo đang phát triển và heo nái mang thai có dáng đi điển hình “kiểu đi con ngỗng”, mất thăng bằng, và tiêu chảy ra máu nhưng không phải do nhiễm trùng.

Thiếu choline: Sẽ biểu hiện sự không cân đối và hình dáng vai bất thường. Khi mổ khám có thể thấy gan nhiễm mỡ và những phần hoại tử ở thận. Heo nái thiếu choline giảm kích thước lứa đẻ và heo con sinh ra bị dị tật ở chân.

Thiếu hụt biotin: Gây ra sự rụng lông, loét và viêm da, dịch quanh mắt, viêm niêm mạc miệng, nứt móng, nứt và chảy máu bàn chân.

Thiếu Vitamin B12: Heo sơ sinh được cho ăn khẩu phần ít Vitamin B12 cho thấy khả năng hoạt động suy giảm, tiếng kêu khó khăn và không điều khiển được thân sau. Kiểm tra mô học tủy xương cho thấy hệ thống tạo máu bị sủy giảm. Gan nhiễm mỡ và hoại tử.

>> Các bệnh liên quan đến sự thiếu hụt chất dinh dưỡng chỉ nên chẩn đoán sau khi theo dõi các triệu chứng lâm sàng và xem xét về khẩu phần ăn, bệnh lý và lịch sử của người quản lý động vật.

PGS.TS. Phạm Ngọc Thạch, TS. Nguyễn Thị Nhiên
Học viện Nông nghiệp Việt Nam