Chiết xuất từ vỏ và hạt nho từ lâu được biết đến có tác dụng hiệu quả trong việc chống ôxy hóa nội bào

(Người Chăn Nuôi) - Kháng sinh kích thích tăng trưởng trong thức ăn (AGP) đã bị cấm ở châu Âu hơn một thập kỷ. Đây là những giải pháp tiến bộ để đảm bảo sức khỏe của vật nuôi, không gây hại đến sức khỏe và tính mạng con người.

Cũng theo xu hướng đó trên thế giới, Việt Nam đang trong quá trình xây dựng các quy định cụ thể về việc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi như Pháp lệnh Thú y; Nghị định số 119/2008/NĐ-CP, Nghị định số 98/2011/NĐ-CP của Chính phủ… đặc biệt hơn trong Bộ luật chăn nuôi 2018 điều 45 về TĂCN) chứa kháng sinh có nêu rõ: “cho phép sử dụng TĂCN chứa kháng sinh để phòng bệnh đối với thú non” và sẽ có “lộ trình bỏ việc sử dụng kháng sinh trong phòng bệnh đối với vật nuôi”.

Điều này làm cho nhiều doanh nghiệp, hiệp hội lo lắng về các giải pháp thay thế kháng sinh trong TĂCN để phòng bệnh cho vật nuôi. Đây cũng là những khó khăn mà ngành chăn nuôi châu Âu gặp phải trong thời gian đầu áp dụng. Tận dụng tối đa hiệu quả từ các chiết xuất thực vật là một giải pháp đã được đưa vào sử dụng nhiều năm và chứng minh hiệu quả hữu hiệu như một biện pháp thay thế kháng sinh hiệu quả bằng giải pháp tự nhiên.

Tìm kiếm phương pháp thay thế kháng sinh đã và đang trở thành xu hướng sau nhiều lệnh cấm được ban hành ở châu Âu

Sử dụng kháng sinh liều thấp bắt đầu từ những năm 1950. Giai đoạn này, kháng sinh rất hiệu quả trong việc kích thích tăng trưởng, tăng trọng, cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột. Tuy sử dụng kháng sinh liều thấp nhưng tần suất, quy mô sử dụng nhiều dẫn đến kháng kháng sinh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của vật nuôi, con người.

Kháng kháng sinh luôn là mối quan tâm lớn trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Vi khuẩn kháng thuốc gây ra khoảng 25.000 ca tử vong ở người mỗi năm. Vi khuẩn gây tiêu chảy hoặc nhiễm trùng đường hô hấp ở một số loài động vật trở nên đề kháng hơn với các thuốc kháng sinh thông thường. Tổn thất lên tới 1,5 tỷ Euro.

Năm 2001, sử dụng AGP đã giảm 50% ở châu Âu (1.600 tấn xuống còn 800 tấn). Lệnh cấm toàn bộ kháng sinh làm chất kích thích tăng trưởng trong chăn nuôi đã được thi hành vào năm 2006. Năm 2011, Ủy ban châu Âu đã đưa ra kế hoạch hành động 5 năm chống lại tình trạng kháng kháng sinh thông qua giám sát tốt hơn, thúc đẩy sử dụng hợp lý kháng sinh, phân phối có mục tiêu. Chiến lược này nhằm sử dụng hợp lý hóa kháng sinh: dùng thận trọng, đúng mục tiêu, theo đơn và không vượt nhu cầu điều trị. Các lựa chọn thay thế khác như: axit hữu cơ, men vi sinh và prebiotic, enzyme, đất sét và khoáng chất, nguyên tố vi lượng, thảo dược. 

Giảm sử dụng kháng sinh tại châu Âu được dự án ESVAC (Giám sát tiêu thụ thuốc thú y kháng khuẩn châu Âu) theo dõi, báo cáo cụ thể. Năm 2014, báo cáo ghi nhận sụt giảm doanh số bán hàng ở phần lớn các quốc gia (Bảng 1). Nguyên nhân là do sự phát triển của các chiến dịch sử dụng kháng sinh có trách nhiệm, thay đổi mật độ cá thể nuôi, hạn chế dùng kháng sinh, tăng nhận thức về tác hại của kháng kháng sinh. 

Giải pháp từ chiết xuất thực vật

Đứng trước các quy định sửa đổi và áp lực chuỗi thức ăn, chăn nuôi châu Âu không có lựa chọn nào khác ngoài cải thiện tối đa sức khỏe, dinh dưỡng vật nuôi bằng nhiều phương pháp. Phụ gia thảo dược là một trong những giải pháp quan trọng được áp dụng. Giải pháp này nhằm cải thiện sức khỏe vật nuôi, chất lượng thức ăn, nâng cao hiệu quả chăn nuôi, giảm chi phí sản xuất, tăng cường tính năng sản phẩm và giảm tác hại đến môi trường. Ngày nay, các nghiên cứu khoa học cho phép chúng ta xác định được chính xác các hoạt chất chính trong thực vật và các chiết xuất của chúng ứng dụng một cách hiệu quả để nâng cao hiệu suất chăn nuôi.

Vậy các nhóm thảo dược nào đã hoạt động tốt trong quá trình hỗ trợ, giảm thiểu sử dụng kháng sinh được ngành chăn nuôi châu Âu chứng nhận? 

Chiết xuất thực vật họ cam chanh, tăng sức đề kháng, kiểm soát hệ vi sinh vật đường ruột

Thảo dược cam chanh có tác động tích cực đến hệ vi sinh đường ruột làm tăng sức đề kháng, phòng chống bệnh tiêu chảy, táo bón.

Các chiết xuất này phát triển lợi khuẩn bằng cách thúc đẩy sự phát triển hệ vi khuẩn đường ruột lactic, ức chế vi khuẩn có hại. Đồng thời, chúng cho thấy kết quả khả quan khi so sánh với biện pháp kiểm soát khác như Olaquindox, Avilamycin và kết hợp giữa Penicillin, Aureomycin, với chỉ số ADG ở một số loài (từ 3 - 15%) và tỷ lệ FCR (-7% - -11%). Hình 1: So sánh khả năng tăng trưởng của Lactobacillus acidophilus dưới tác động của thảo dược cam chanh và các chất khác.

Chất chiết xuất từ nho cân bằng các gốc tự do, chống stress ôxy hóa, cải thiện chất lượng thịt

Chất chống ôxy hóa tự nhiên bằng chiết xuất từ nho bảo vệ vật nuôi chống lại các gốc tự do, giảm stress ôxy hóa. Chiết xuất nho được chuẩn hóa giàu các polyphenol (anthocyanin và proanthocyanidin) nồng độ cao. Chiết xuất này có những lợi ích chính như cải thiện hiệu quả sử dụng thức ăn, đặc biệt là thức ăn cho thú non, cải thiện miễn dịch của vật nuôi, tái hoạt hóa Vitamin E, các enzyme chống ôxy hóa và khắc phục tình trạng thiếu sinh khả dụng. Chúng cũng đóng vai trò trong việc nâng cao năng suất sinh sản, cho phép cải thiện đáng kể chất lượng tinh dịch nhờ vào khả năng chống ôxy hóa tinh dịch trong huyết tương.

Chiết xuất từ nho cải thiện chất lượng thịt, duy trì axit béo có lợi PUFA, ngăn ngừa sự ôi thiu, ổn định màu thịt tươi và kéo dài thời gian bảo quản, giúp thịt thơm và ngon ngọt hơn. Một thử nghiệm so sánh (thực hiện bởi Nor-Feed Pháp) áp dụng trên heo cho thấy thịt của nhóm vật nuôi sử dụng bổ sung chiết xuất từ nho không có hiện tượng nhỏ dịch trong bao bì sau vài ngày bảo quản. 

Chiết xuất saponin từ thực vật với các công dụng giảm amonia, kích thích sự ngon miệng, kiểm soát nguy cơ mắc bệnh cầu trùng…

Saponin là chất chuyển hóa thứ cấp, nhiều đặc tính: chống nấm, hạn chế amonia, kiểm soát mùi, kích thích hệ thống miễn dịch,...

Hình 2 mô tả hoạt động tích cực của saponin trên các động vật nguyên sinh protozoa (cấu trúc màng tế bào có sterol), chẳng hạn như protozoa dạ cỏ và Eimeria sp, dẫn đến sự phá vỡ màng tế bào có nhân. Thảo dược chứa saponin hoạt động như một chất tăng cường độ ngon miệng cho vật nuôi, cải thiện chất lượng nước, giảm thiểu tác hại môi trường (nuôi trồng thủy sản), giảm thai chết lưu, tăng cân khi cai sữa, ổn định tiêu hóa sinh lý đặc biệt là giảm nguy cơ mắc bệnh cầu trùng.

Thử nghiệm đã được thực hiện trên gà thịt tại Pháp nhằm đánh giá khả năng kiểm soát bệnh cầu trùng gây ra bởi narasin, nicarbazin và salinomycin của thảo dược chứa saponin so với các thuốc cầu trùng khác. Kết quả cho thấy ở nhóm dùng saponin hiệu quả tốt hơn. (Hình 3) 

Kết luận

Thách thức đặt ra không nhỏ khi ngành nông nghiệp Châu Âu phải lựa chọn việc cắt giảm sử dụng tối đa kháng sinh trong chăn nuôi thay vì phải đối mặt với hậu quả kháng kháng sinh. Chúng ta biết rõ, không thể thay thế được hoàn toàn kháng sinh vì mục đích của kháng sinh là trị bệnh, ức chế vi khuẩn. Sử dụng kháng sinh để thúc đẩy tăng trưởng, phòng bệnh chỉ mang lại lợi ích ngắn mà hậu quả mang lại thì rất lớn.

Châu Âu đã thành công bất chấp những khó khăn ban đầu và thời gian thực hiện kéo dài. Các sản phẩm chiết xuất từ thảo dược đã chứng minh được hiệu quả khi được sử dụng nhiều trong chăn nuôi cùng với các biện pháp quản lý vệ sinh chuồng trại hợp lý.

Kết quả cuối cùng là tần suất bệnh dịch diễn ra hàng năm giảm xuống, năng suất chăn nuôi được cải thiện cũng như góp phần bảo vệ môi trường.

Hiện nay, ngành nông nghiệp Việt Nam bị ảnh hưởng rất lớn bởi dịch bệnh hoành hành hàng năm với mức độ ngày càng khó kiểm soát hơn. Tình trạng kháng kháng sinh đang diễn ra ngày càng phức tạp hơn. Châu Âu đã thực hiện và thành công thì Việt Nam cũng sẽ làm được. Chỉ cần sự đồng lòng và chung sức của những người trong cuộc, từ nhà sản xuất thức ăn, công ty chăn nuôi, hộ dân nuôi trồng, cho đến cơ quan quản lý, nhất định sẽ đem lại kết quả thành công.

(Theo Norfeed Việt Nam)