(Người Chăn Nuôi) - Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính, gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng. Tổ chức Thú y Thế giới (OIE) cho biết, đây là bệnh dịch xếp đầu tiên ở bảng A. Để hạn chế dịch bệnh xảy ra trên các đàn vật nuôi, người nuôi cần nắm vững một số kiến thức cơ bản.

Nguyên nhân
Bệnh do virus thuộc họ Picornaviridae, giống Apthovirus gây ra với 7 type virus gây bệnh là O, A, C, SAT1, SAT2, SAT3 và Asia 1, mỗi type lại có các type phụ, ví dụ như O1, A22. Ở Việt Nam đã phát hiện chủ yếu 3 type gây bệnh là A, O và Asia1.

Đặc điểm dịch tễ
Động vật mắc bệnh: Là các loài động vật có móng guốc chẵn như: Trâu, bò, heo, dê, cừu, hươu...

Đường truyền lây: Virus có trong nước bọt, phân, nước tiểu, tinh dịch, sữa, dịch trong các mụn mủ của con bệnh hoặc ở trong không khí, dụng cụ môi trường…; Lây trực tiếp do nhốt chung con bệnh với con khỏe; Lây gián tiếp qua người chăm sóc, phương tiện vận chuyển, dụng cụ chăn nuôi, ở các bãi chăn thả, chất thải chăn nuôi, môi trường có mầm bệnh; Heo sau khi khỏi bệnh vẫn bài thải virus trong 1 - 2 tháng, trâu, bò có thể thải virus trong 3 - 6 tháng, thậm chí mang virus hàng năm, vì vậy trâu, bò có thể lây bệnh do chăn thả cùng khu vực; Bệnh lây lan mạnh, có thể từ nước này sang nước khác theo đường vận chuyển động vật, sản phẩm động vật ở dạng tươi sống (thịt cấp đông, da, xương, sừng, móng, sữa, lông…).

Triệu chứng
Ở trâu, bò: Thời gian nung bệnh 2 - 5 ngày, có thể đến 21 ngày. Trâu, bò mắc bệnh, trong 2, 3 ngày đầu sốt cao trên 400C, kém ăn hoặc bỏ ăn, miệng chảy nhiều dãi và bọt trắng như bọt xà phòng; Viêm dạng mụn nước ở lợi, lưỡi, vành mũi, vành móng, kẽ móng, đầu vú. Khi mụn nước vỡ ra làm lở loét mồm và dễ làm long móng.

Ở heo: Thời gian nung bệnh 2 - 4 ngày, có thể đến 21 ngày. Heo mắc bệnh, sốt cao liên tục 40 - 41,50C; Heo chảy dãi, xuất hiện những mụn nước ở vùng quanh móng chân, bàn chân, kẽ móng, các mụn này phát triển thành mảng lớn, vỡ ra, tạo vết loét. Heo bị bệnh ngại vận động, hay nằm, ăn ít; Heo bị bệnh nặng, có thể di chuyển bằng đầu gối, gây xây xát ở đầu gối. Ở heo nái, mụn có thể mọc ở núm vú, gây đau nên heo mẹ không cho heo con bú, mụn vỡ tạo vết loét có thể gây viêm vú. Heo nái mang thai sẽ bị sảy thai.

Dê, cừu: Thời gian nung bệnh 2 - 7 ngày, dê, cừu mắc bệnh, sốt cao 41,50C trong 2 - 4 ngày, xuất hiện những mụn nước dày đặc xung quanh miệng, sau đó đến chân, vú; Mụn nước vỡ ra làm lở loét miệng nên dê, cừu đau miệng khó ăn.

Ở thể hủy diệt, triệu chứng xuất hiện ở đường tiêu hóa hoặc viêm phổi, gia súc chết nhanh trong vòng 12 - 20 giờ nên chưa có triệu chứng nào khác.

Bệnh tích
Bệnh tích điển hình của bệnh lở mồm long móng là các mụn nước và vết loét ở miệng, móng, vú. Ở thể hủy diệt có những biến đổi ở cơ vân, cơ tim, có thể gây viêm gan, thận và biến đổi ở lách.

Chẩn đoán
Dựa vào các triệu chứng, bệnh tích điển hình của bệnh: Gia súc sốt cao, có các mụn nước và vết loét trên miệng, chân, móng, vú…

Xác định căn nguyên gây bệnh bằng phương pháp ELISA kháng nguyên hoặc phương pháp PCR.

Phòng bệnh
Bệnh bệnh lở mồm long móng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, biện pháp chủ yếu là nâng cao sức đề kháng tự nhiên cho con vật bằng cách tăng cường công tác chăm sóc nuôi dưỡng, đảm bảo chuồng trại luôn sạch sẽ, cụ thể:

Thực hiện tốt vệ sinh thú y. Giữ gìn chuồng trại luôn khô ráo, sạch sẽ, định kỳ phun sát trùng. Con giống đưa vào chăn nuôi phải khỏe mạnh, có nguồn gốc rõ ràng, đã được tiêm phòng lở mồm long móng; Trước khi nhập đàn phải được nuôi cách ly 21 ngày. Thức ăn, nước uống dùng trong chăn nuôi phải đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh thú y. Người vào thăm quan, nhân viên thú y… trước khi ra, vào khu vực chăn nuôi phải được vệ sinh, khử trùng và trang bị bảo hộ.

Kiểm dịch nghiêm ngặt khi xuất nhập gia súc giữa các vùng. Thực hiện các quy chế phòng chống bệnh bệnh lở mồm long móng đúng theo Pháp lệnh Thú y: Cách ly triệt để gia súc ốm, không chăn thả tập trung; Thường xuyên thực hiện vệ sinh chuồng trại, bãi chăn thả, dụng cụ chăn nuôi, phương tiện vận chuyển... thực hiện tiêu độc, khử trùng khu vực có gia súc nghi mắc bệnh, bị ốm, chết.

Phòng bệnh bằng vaccine. Đặc biệt quan tâm tiêm phòng bệnh cho gia súc ở những vùng đã từng xảy ra dịch lở mồm long móng, lựa chọn vaccine theo dịch tễ từng vùng (theo hướng dẫn của cán bộ thú y). Tiêm phòng vaccine lở mồm long móng cho trâu bò, heo, dê lần 1 cho gia súc từ 2 tuần tuổi trở lên (tùy dịch tễ từng vùng mà chọn ngày tiêm cho phù hợp), sau 28 ngày tiêm nhắc lại lần 2, sau đó, cứ 6 tháng tiêm nhắc lại 1 lần.

Để chống dịch, người nuôi phải thường xuyên theo dõi quan sát đàn vật nuôi, khi thấy gia súc có hiện tượng ốm, sốt, bỏ ăn, chảy nước dãi, có bọt có mụn nước ở vùng miệng, quanh móng chân hoặc chết bất thường phải tiến hành cách ly ngay những con ốm ra khu vực riêng; Không được chăn thả, không bán chạy, không giết mổ, vứt xác gia súc chết và chất thải của chúng ra môi trường.

Báo ngay cho thú y hoặc chính quyền địa phương để được hướng dẫn biện pháp xử lý thích hợp; Thực hiện tiêu hủy những con chết, những con ốm nặng không có khả năng hồi phục theo đúng quy trình kỹ thuật có sự giám sát của thú y, không làm phát tán mầm bệnh ra môi trường.

Thực hiện tốt công tác vệ sinh, khử trùng, tiêu độc: Đối với hộ có dịch phun hóa chất ngày 1 lần, xã có dịch 2 ngày 1 lần, thực hiện liên tục trong suốt thời gian có dịch. Tiêm phòng vaccine bao vây ổ dịch, tiêm từ ngoài vào trong, người tiêm phòng phải thực hiện tốt an toàn sinh học không làn lây lan dịch.

Theo quy định hiện hành, nếu gia súc bị bệnh lở mồm long móng bắt buộc phải tiêu hủy sẽ được Nhà nước hỗ trợ kinh phí.

>> Virus có thể bị diệt bởi nhiệt độ cao, ánh nắng mặt trời, độ ẩm thấp hoặc một số loại thuốc sát trùng, nhưng nó có thể tồn tại và có khả năng gây bệnh trong một khoảng thời gian nhất định khác nhau trong các môi trường như thân thịt đông lạnh. Trong các điều kiện thuận lợi virus có thể tồn tại trong thời gian dài.

Thái Thuận